Begijnenstraat

Klik op het item wat u wilt zien voor directe toegang of scroll door alle artikelen van deze straat. Via het balletje met pijl rechts onderaan komt u hier weer terug (browsers in Windows).

Het is een rechthoekig bakstenen pand met pannengedekt zadeldak loodrecht op de straat. De gevel, onderbroken door een middenrisaliet, bestaat uit drie etages:
- Een gestucte, van natuursteenblokkenversiering voorziene benedenetage waarin secundair twee vensters aangebracht zijn,
- De bovenetage is met twee hoge rondboogvensters met eveneens rondbogige roedenindeling afgewerkt,
- De topgevel met gestuct rondboogbries onder de gootlijst, gedragen door overhoeks geplaatste vierkante zuiltjes aan weerszijden uitlopend in achthoekig arkeltorentje.

De middenrisaliet is als toren uitgewerkt. Een gestucte ingangspartij met rondbogige dubbele deur met lunetvormig bovenlicht, een raametage met venster gelijk aan de zijvensters, reikend tot in de topgevel. De bovenetage, die de voorzijde van het verdwenen torentje vormt, is geheel gestuct met een verdiept middengedeelte waarin zich een medaillon voor een verdwenen wijzerplaat benindt, met daaronder een fries van tegels met polychrome ornamenten. Het interieur heeft een houten tongewelf. De binnenindeling geheel gewijzigd. Onder het gebouw zitten overwelfde kelders behorend tot een laatmiddeleeuwse of vroeg-17de eeuwse voorgangerbouw.

Bouwjaar: 1888.
Architect: Bouman (Pernis) en aannemer H.L. Esmeijer (Nijmegen).

Het is één van de weinige overgebleven, afgezien van de torenbekroningen nog betrekkelijk gaaf bewaard voorbeeld van in de straatbebouwing opgenomen kleine 19de eeuwse kerkjes.

Dit pand staat op de straathoek van de Begijnenstraat met de Lange Brouwerstraat.

Op de hoek een bouwdeel van twee lagen met afgeschuinde hoek en topgevel. Aan de Begijnenstraat (rechts) aansluitend deel van twee lagen; aan de Lange Brouwerstraat (links) van één laag.

Het is opgetrokken uit baksteen met gestucte banden; pannengedekte dakschilden aan de straatzijde. Aan de Begijnenstraat vensters en deuren met rechthoekige kozijnen met getoogde bovendorpel en gestucte sluitsteen. Op de begane grond en op de verdieping rechthoekige kozijnen met rechte strekken en gestucte sluitstenen. Vlakke kroonlijst.

Op de hoek: overhoekse (vroegere) magazijningang met daarboven driezijdige gemetselde erker op consoles met leien dak. Daarboven trapgevel met gestucte banden en afdekking; venster met T-kozijn. Aansluitende gevel Brouwerstraat met blindvensters en raam linksboven. Aansluitende lage gedeelte met korte vensters en grote dakkapel.

Bouwjaar: ca. 1885-1890.
Interessante vermenging van woon- en bedrijfsgebouwen in schilderachtig complex met unieke hoekoplossing. Van groot belang door de ligging.

De magazijningang is vervangen door een winkelpui, zonder de constructie van het pand zelf aan te tasten, ten behoeve van een winkel die er thans in zit.

Monumentenstatus: gemeentelijk aangewezen door de gemeente Nijmegen

Deze kapel wordt ook wel eens Glashuis genoemd en staat aan de gelijknamige straat in de benedenstad. De Glashuis is eeen smal steegje (gasje op z'n Nimweegs) welke begint op de Papengas, tegenover het voormalige Weeshuis en eindigt op de Lange Hezelstraat.

De kapel werd in de vijftiende eeuw gebouwd als onderdeel van het kloostercomplex St. Jacobsgasthuis. Het is een bakstenen kapel gewijd aan Sint Jacobus met driezijdige koorsluiting. Na het beleg van Nijmegen in 1591 verloor de kapel haar geloofsfunctie. Hendrick Heuck had er tot 1655 een glasblazerij en die daarna overgenomen werd en in 1670 failliet ging. Daarna deed de kapel onder meer dienst als school, opslagruimte, koeienstal, weeshuis en woning.

In 1965 werd de kapel naar een ontwerp van de inmiddels overleden ingenieur J.G. Deur gerestaureerd. Deur heeft restauratiewerk ontworpen als gevolg van WOII. Hierna werd het weer een gebedsruimte alleen nu gewijd aan Sint Geertrudis, waar naar de kapel toen ook werd vernoemd. In 1998 verdween de religieuze functie opnieuw en sindsdien is het gebouw, weer onder de naam Sint Jacobskapel, onder meer in gebruik voor exposities en huwelijken. Kunstenaar Ted Felen maakte vijf glas-in-loodramen voor het gebouw.

Twee historische gebouwen

Deze monumenten staan in de Begijnenstraat.
______________

Rechts van het midden op de foto een pand met gepleisterde lijstgevel aan de Begijnenstraat. Het is gedateerd op 1838. Het heeft een getoogde inrijpoort, vensters met geprofileerde houten omlijstingen en boven de houten kroonlijst attiekverdieping.

Zoals met de meeste panden in dit deel van de stad, is ook van dit pand weinig bekend.

Aanvullende gegevens
Restauratie 1981

Het pand is een rijksmonument.
______________

Links op de foto een geheel gepleisterd bakstenen pand in twee bouwlagen met pannengedekt hoog schilddak en een nok, evenwijdig aan de straat. De gevel heeft drie assen, waarvan twee zichtbaar op de foto, gescheiden en begrensd door vier over de etages doorlopende vlakke pilasters met kussenvormig basement zonder kapiteel. Het heeft een geprofileerde kroonlijst (niet zichtbaar). De ingang is in de rechteras, bestaande uit een deur met getoogd bovenvenster verbonden met een raam. In de getoogde hoge vensters acht-ruiten.

Ook van dit pand is verder niet veel bekend.

Bouwjaar: ca. 1820.
Goed geproportioneerd pand van belang in de straatwand.

Dit pand is een gemeentelijk aangewezen monument.
______________

De panden en gebouwen helemaal rechts worden (t.z.t.) elders in deze site behandeld.

datum foto: 22-02-2016
bron foto: Paul Marsman^©

Twee historische woonhuizen

Links op de foto een van oorsprong een bedrijfspand met bovenwoning aan de Begijnenstraat.

Door samentrekken van twee smalle panden is dit pand ontstaan in twee bouwlagen.
De wit geschilderde gevel is van baksteen met op de etage vier rechthoekige vensters. Op de begane grond een gewijzigde pui met tweemaal een groep van een dubbel etalagevenster en rechts daarvan een deur. Plat dak met pannengedekt schild aan de straatzijde met daarin twee rechthoekige dakkapellen (niet zichtbaar).

Bouwtijd ca. 1870-1880.
Gerestaureerd: tweede helft vorige eeuw.
Zeer klein bedrijfspand met bovenwoning van harmonische verhoudingen, van belang als onderdeel van het straatbeeld.

Dit inmiddels als woonhuis dienstdoende pand is een gemeentelijk monument.
__________________

Rechts ernaast een aantal woningen in één pand.

Het betreft een Bakstenen pand in twee bouwlagen met twee pannengedekte schilddaken. De gevel bestaat uit twee ongelijke onderdelen. Het bovengedeelte heeft zes lichtgetoogde vensters en wordt afgesloten door een kroonlijst met vakken. De benedenpui is geheel gestuct met in het stuc aangeduide blokken. Het meest linkse deel ervan wordt gevormd door een boogvormige doorgang, dichtgezet met driedelig kozijn. Rechts daarvan afwisselend twee deuren, twee vensters en twee deuren, alle met licht gebogen bovendorpel.

Bouwjaar: ca. 1870-1880.
Gerestaureerd: tweede helft van de vorige eeuw.

Groep sober uitgevoerde woningen van goede proporties, karakteristiek voor het straatbeeld.

Ook dit complex is een gemeentelijk monument
___________________

datum foto: 22-02-2016
bron foto: Paul Marsman^©

Voormalig postkantoor

Oorspronkelijk als postkantoor gebouwd pand aan de Begijnenstraat.

Een bakstenen complex in een en twee bouwlagen met zadeldaken tussen topgevels, met de nokken evenwijdig aan de straat. Het lage gedeelte heeft twee assen; het hoge vijf. Ramen en deuren zijn rechthoekig in nissen met geprofileerde baksteenomlijstingen. In de noordelijke topgevels bevinden zich nissen, deels blind, deels als raam uitgevoerd, trapvormig oplopend naar de top.

In de gevels afwisseling van roodbruine en rode baksteen, oorspronkelijk geglazuurd.

Bouwjaar: 1890.
Architect: C. Eijsvogel.

Karakteristiek kantoorpand uit het eind van de 19de eeuw in gotiserende neo-renaissance trant. Mede van belang in de straatwand.

Dit voormalige postkantoor is een gemeentelijk monument.
_________________________

De geboogde poort vooraan links was de goederen ingang van het postkantoor, waar de postkoetsen door gingen. Die poort kwam uit op een binnenplaats waar de postkoetsen plaats konden nemen. Thans is het de goederen ingang van het magazijn van een winkel/woonhuis aan de Lange Hezelstraat.

Dat winkel/woonhuis aan de Lange hezelstraat, waar nu de Spar en het Kruidvat in zitten (zie foto in reactie), was vroeger het deel voor het cliènteel van het postkantoor. In een post elders kom ik (binnenkort) op het deel aan de Lange Hezelstraat terug.

Dat winkel/woonhuis, inclusief de opslagruimtes en deze poort vormen samen één Rijksmonument.

Protestants weeshuis

Het voormalige Protestantse Weeshuis aan de Begijnenstraat kent een rijke geschiedenis. Ter plaatse is daar tot 1562 het begijnenklooster geweest.

In haar testament van 1554 liet de rijke weduwe Stijn (Christina) Buys, waar de Stijn Buysstraat naar is vernoemd, een som geld na die moest worden gebruikt voor de opvang van wezen. In 1560 werd een weeshuis aan de Broerstraat gesticht, dat echter na twee jaar te klein bleek te zijn. Daarop werd het Begijnenklooster aan de Begijnenstraat betrokken.

Na de stichting van een "Arme Kinderen Weeshuis" in 1638 op het Hessenbergklooster aan de Doddendaal werd het weeshuis aan de Begijnenstraat, dat alleen voor burgerkinderen was, het "Burger Kinderen Weeshuis" genoemd. In 1644 werd het onderkomen grondig verbouwd, waarbij het zijn huidige classicistisch-barokke gevel kreeg. De gevel recht tegenover de toegangspoort werd ontworpen door de Haarlemse bouwmeester Salomon de Bray, terwijl de haaks daarop staande gevel enkele jaren later in dezelfde stijl werd gebouwd door Simon Bosboom (zie 2^e foto hiernaast).

Het complex bleek nog te klein en ergens tussen 1650 en 1660 werd een aangrenzend pand aan de Papengas bij het weeshuis getrokken (zie 3^e foto hieronder). In 1817 werd het "Burger Kinderen Weeshuis" protestants, terwijl het weeshuis op de Hessenberg het "Roomsch Katholyke Weeshuis" werd.

De poort bij de ingang aan de Begijnenstraat (zie foto in dit bericht) komt uit het midden van de 19de eeuw, maar bevat nog oudere elementen:
- het halfronde reliëf is afkomstig van de oorspronkelijke toegangspoort uit 1612,
- de beelden van de weesjongen en het weesmeisje zijn gemaakt in 1645
- het driehoekige fronton, dat de poort bekroont, komt uit 1785.

In de tuin die rechts van het weeshuis ligt (zie 4^e foto), staat nog een poort. Deze poort uit 1860 vormde vroeger de toegang tot het rooms-katholieke weeshuis aan de Doddendaal, tot het in 1959 - in licht vereenvoudigde vorm - aan de achterzijde van het Protestants Weeshuis werd geplaatst (zichtbaar op de 5^efoto).

Overigens had het weeshuis aan de Begijnenstraat in 1953 zijn functie als weeshuis al verloren.

De wijk waarin het gezondheidscentrum gelegen is, "de Benedenstad," dreigde in de jaren ‘60 volledig te verpauperen. Door sterk optreden van de nog resterende bewoners, georganiseerd in het Buurtcomité Benedenstad, heeft de Gemeente een wederopbouwplan gemaakt met sociale woningbouw met betaalbare huren.

Het Comité had aanvankelijk ook veel inspraak in de voorzieningen die in de wijk moesten worden opgezet en door haar inspanning is in 1982 een gezondheidscentrum opgezet in het voormalige Weeshuis. Inmiddels is het gezondheidscentrum uitgegroeid tot een belangrijke spil in het voorzieningennetwerk in de Benedenstad.

In de ontwikkeling van het gezondheidscentrum zijn respectievelijk zes verbouwingen van belang geweest:

1982
Bij de start van het gezondheidscentrum wordt op de benedenverdieping van het gebouw een wachtkamer, spreekkamer, assistentieruimte, laboratorium en fysiotherapieruimte gerealiseerd.

1984
Er komt een tandartsenruimte in de oude keuken van 't Weeshuis.

1987
De spreekkamer van de huisartsen wordt in tweeën gesplitst en er komt een nieuw laboratorium annex onderzoekkamer. In de hal wordt de huidige wachtkamer gecreëerd.

1988
De gemeente wil een woonbestemming leggen op de leegstaande bovenverdieping, maar de buurt en welzijnsorganisaties houden dit tegen: de gehele bovenverdieping wordt in gebruik genomen ("bezet") door buurtorganisaties als wijkraad, pastoraat, redactie van het wijkblad en gezondheidscentrum.
Na een jarenlange discussie met de gemeente komt er tenslotte een welzijnsbestemming op de bovenverdieping in plaats van een woonbestemming. In samenspraak met de gemeente wordt een verbouwingsplan opgesteld dat in 1988 wordt gerealiseerd. Hierbij wordt de bovenverdieping verdeeld tussen buurthuis en gezondheidscentrum (3:1) met een claim voor het gezondheidscentrum bij reële uitbreidingsplannen. In het deel dat aan het gezondheidscentrum is toegewezen vestigt zich de logopediepraktijk en de overgebleven ruimte wordt verhuurd aan o.a. maatschappelijk werk. Incidenteel wordt ook aan derden (muziektherapeut, diëtiste, gestalttherapeut, orthopedagoog) ruimte ter beschikking gesteld.

1998
De tandartsenpraktijk breidt uit door een aanbouw op de binnenplaats, omdat ze vanwege het in dienst nemen van een mondhygiëniste dringend verlegen zitten om een tweede stoel.

2003
De groei van de huisartsenpraktijk, de slechte toegankelijkheid van het gebouw, het achterstallige onderhoud en de verwachte toekomstige ruimtebehoefte voor het gezondheidscentrum maken een rigoureuze verbouwing noodzakelijk. Reeds in 1997 waren onderhandelingen gestart met het bestuur van het (naast en boven het gezondheidscentrum gelegen) buurthuis, hetgeen uiteindelijk resulteerde in de overdracht van 250m2 ruimte op de bovenverdieping van het pand.
Na een grootschalige verbouwing kon de huisartsenpraktijk zich vestigen op deze bovenverdieping. Dit werd mogelijk gemaakt door een lift, die aan de achterzijde van het gebouw werd geplaatst om het monument inpandig niet ingrijpend te veranderen. Het gebouw kreeg verder een grote opknapbeurt en werd volledig toegankelijk voor gehandicapten.

2017
De officiële opening van Stadstuin ’t Oude Weeshuis. Ofwel het Christel Kokke Plantsoen. De Burgemeester Bruls opende op 27 mei de toegangspoort aan de kant van de Papengas, om de vele belangstellenden in de mooie tuin te laten. Deze tuin is door 'Stichting Benedenstad Nijmegen' (SBN) met behulp van vrijwilligers tot stand gekomen. De locatie is de vroegere speeltuin van het Weeshuis. Deze tuin ligt naast eerder genoemde reeds jaren bestaande tuin. Zie 6^een laatste foto hierboven.

Het oude Protestantse Weeshuis is in haar geheel een rijksmonument.

datum 1^e, 2^e en 4^e (tuin) foto: 22-02-2016
datum 3^e foto (aan de Papengas): 13-02-2016
datum 5^e (poort van het broegere katholieke weeshuis) en 6^e (Stadstuin 't Oude Weeshuis') foto: 27-10-2017
bron alle foto's: Paul Marsman^©

Begijnenstraat, Papengas en Glashuis